İmam Hüseynin (ə) şiə və əhli-sünnə mənbələrində qeyd olunan kəlamlarını araşdırdıqda, bu böyük tarixi inqilabının müxtəlif hədəfləri və ümumi fəlsəfəsini ələ gətirib, bununla bağlı bütün sual və şübhələri cavablandırmaq olar.

İctimai fenomenlər içrə böyük əhəmiyyət kəsb edən, digər ictimai fenomenlərdən hərtərəfli fərqlənən Kərbəla inqilabına birtərəfli və birmənalı yanaşmaq təbii ki, onun düzgün fəlsəfəsinin dərk olunmasında böyük maneədir. Bununla yanaşı, yalnız onun fəlsəfəsini təşkil edən amillərin hərtərəfli mülahizəsi onunla bağlı bütün həqiqətləri üzə çıxarmır, əksinə burada ən mühüm məsələ qəpik pulun digər üzü kimi hər bir amilin münasib paya malik olmasıdır. Bunları yanaşı qoyduqda, imam Hüseynin (ə) öz inqilabının fəlsəfəsi ilə bağlı bəyan etdiyi kəlamlarında bütün amillərlə müqayisədə ən önəmli məsələ o həzrətin öz dini-ilahi vəzifəsinə əməl etməsidir. İmam Hüseyn (ə) Abdullah ibn Cəfərin cavabında dini-ilahi vəzifəsini belə bəyan edir: “Mən bir vəzifəyə əmr olumuşam və ona əsasən əməl edəcəyəm.” (“Tarixi-Təbəri”, 5-ci cild, səh.388.)

Məkə-Kufə yolunda Hürrün qoşunu ilə üzləşib, onlar tərəfindən Kufəyə gedərək Yezidlə beyət etməyə, yaxud Kufə və yaxud Kufə ilə Mədinədən başqa bir məntəqədə düşərgə salmağa məcbur olunduqda, öz dostlarına xitabən buyurdu:

“Hər kim Allahın haramlarını halal edən, Allahla əhdini pozan, Peyğəmbərin (s) sünnəsi ilə müxalifətçilik edən və Allahın bəndələri arasında günah və haqsızlıqla rəftar edən bir hakimi görüb sözü və rəftarı ilə onunla mübarizə aparmasa, Allah onu (qiyamət günü) həmin zülmkar hakimlə məhşur edəcəkdir. Agah olun, bu zülmkarlar şeytana itaət etmiş, Allaha itaəti tərk, fitnə-fəsadı aşkar, şəriət qanunları və hökmlərini tətil etmişlər. (Misal üçün, oğrular və şərabxorları ilahi cəza tədbirləri ilə məhkum etmirlər.) Müsəlmanlara çatacaq mal-dövləti onlara xərc etmək əvəzində özlərinə götürür, Allahın haramını halal, halalını isə haram edirlər. Belə bir vəziyyətdə, mən qiyam etməyə daha layiqli şəxsəm.” (“Tarixi-Təbəri”, 5-ci cild, səh.403.)

İmam Hüseyn (ə) Zi-Hüsum məntəqəsinə çatdıqda, Allaha həmd-səna etdikdən sonra öz dostları, bəlkə də onları mühasirəyə alan Hürrün qoşununa xitabən buyurdu:

“Siz vəziyyətdən xəbərdasınız və qarşıya çıxan şəraiti müşahidə edirsiniz. Dünya və zəmanə dəyişmiş, qaralmış və pisləşmiş, yaxşılıqlar isə arxa çevirmiş və bu vəziyyət öz yerini tutmuşdur... Məgər haqqa əməl olunmadığını və batilin qarşısının alınmadığını görmürsünüz? (Belə bir şəraitdə) mömin, Rəbbi ilə görüşmək (şəhadət) üçün hazır olmalıdır və mən bu yolda ölümü şəhadətdən və zülmkarlarla yaşamağı isə bədbəxtlikdən başqa bir şey bilmirəm.” (“Tarixi-Təbəri”, 5-ci cild, səh.404; “Təzkirətül-xəvass”, səh.240; “Əl-bidayətu vən-nihayə”, 8-ci cild, səh.172.)

İmam Hüseyn (ə) bu xütbələrdə öz inqilabında rol oynayan və bütövlükdə Kərbəla inqilabının fəlsəfəsini təşkil edən müxtəlif amillərdən söz açır və Əməvi hakimilərini o dövrün cəmiyyətinin ən mühüm problemi hesab edir. Həqiqətdə, o həzrət dini-ilahi vəzifəsinə əsasən aşağıdakı ünsürlərlə mübarizə aparmışdır:

–Zülmkar hakimlər;

–bidət və haramxorluq (Allahın halalını haram saymaq);

–ilahi əhd-peymanın pozulması;

–sünnənin pozulması;

–xalqa zülm və haqsızlıq.

Növbəti bir xütbəsində isə belə buyurur:

–haqqa əməl olunmur;

–batilin qarşısı alınmır. Hər bir müsəlman və möminin vəzifəsi bunlarla mübarizə aparmaq və şəhadətə hazır olmaqdır.

O həzrət açıq-aşkar buyurur ki, belə bir şəraitdə yaşamaq zillət və bədbəxtlik, azğınlıq və əyriliklərlə mübarizə aparıb bu yolda ölmək isə səadətdir.

Bəli, imam Hüseyn (ə) verilən xütbələrdə açıq-aydın öz inqilabının hədəflərini bəyan edir və Kufə əhalisinin dəvətinə əsla toxunmur. Əksinə Kufə əhalisinin dəvətini onlarla söhbət və danışıqlarında xatırlayır. O həzrət yalnız Kufə şəhərini öz inqilabının məkanı təyin etdiyi üçün ona əhəmiyyət verir. Onların vəfasızlığını gördükdə isə, elə başlanğıcda buyurur: “Hər kim əhd-peymanını pozarsa, şübhəsiz, özünü sındırmışdır. Allah-Taala tezliklə məni sizdən ehtiyacsız edəcəkdir.” (“Tarixi-Təbəri”, 5-ci cild, səh.403.)

Ümumiyyətlə, qanlı Kərbəla inqilabının rəhbəri imam Hüseynin (ə) nəzər və kəlamlarını araşdırdıqda, onun fəlsəfəsində əsasən, “əmr be məruf” (yaxşılığıa dəvət) və “nəhy əz münkər” (çirkinlikdən çəkinmə) ünvanı ilə təşəkkül tapan əsas amillər və sürətləndirici amilləri görmək olur.

(Ardı var.)

Rza Şükürlü (Maide.az)