İmam Sadiqin (ə) Ünvan Bəsriyə 9 tövsiyəsi və bəndəliyin həqiqəti

İmam Sadiqin (ə) Ünvan Bəsriyə 9 tövsiyəsi və bəndəliyin həqiqəti

 Ünvan Bəsri 94 yaşlı qoca bir kişi idi. O deyir: «Mən elm öyrənmək üçün Malik ibni Ənəsin yanına get-gəl edirdim. İmam Sadiq (ə) Mədinəyə gəldikdə, onun hüzuruna getdim ki, o Həzrətin (ə) də elmindən bəhrələnim. Bir gün mənə buyurdu: “Mən hakim dairələr tərəfindən nəzarət altında olan bir adamam. Bundan əlavə, gecə-gündüzün hər saatında xüsusi zikrlərim var ki, onlarla məşğulam. Sən məni bu zikrlərimdən saxlama! İstədiyin elmi Malik ibn Ənəsdən öyrən və əvvəlki kimi onun yanına get.”

Mən bu sözdən qəmgin oldum və Həzrətin yanından çıxıb getdim. Öz-özümə dedim: “Əgər İmam (ə) məndə də xeyir və hidayət əlamətləri görsəydi, məni görüşdən məhrum etməzdi.” Sonra Peyğəmbər (s) məscidinə gedib o Həzrətə salam verdim, qəbrinin kənarında iki rükət namaz qıldım və dua edərək dedim: “İlahi! Sən İmam Sadiqin (ə) qəlbinə məhəbbət sal və onun elmindən məni Sənin düz yoluna istiqamətləndirəcək qədər bəhrələndir!” İmam Sadiqin (ə) məhəbbəti qəlbimə dolduğu ücün, daha Malik ibn Ənəsin yanına getmədim və vacibi namazlardan başqa hec bir iş ücün evdən çıxırdım. Nəhayət, bir gün səbrim tükəndi. Ayaqqabılarımı geyinib, əbamı ciynimə atdım və İmam Sadiqi (ə) ziyarət etmək ücün yola düşdüm. İmamın (ə) qapısına catanda daxil olmaq ücün icazə istədim. Xidmətçi dedi: “Nə işin var?” Dedim: “Mən Şərifə (İmama) salam vermək istəyirəm.” Dedi: “Ağa mehrabda namaz qılır.” Bunu deyib qayıtdı. Mən də qapının önündə oturdum. Çox keçmədi ki, xidmətçi qayıdıb dedi: “Mənzilə buyurun.” Mən evə daxil oldum və İmama (ə) salam verdim. Salamımı alıb buyurdu: “Əyləş, Allah Öz rəhmətini sənin üzərinə nazil etsin.” Mən İmamın (ə) hüzurunda əyləşdim. İmam (ə) mübarək başını aşağı saldı, bir qədər sükutdan sonra başını qaldırıb buyurdu: “Künyən nədir?” Ərz etdim: “Əba-Əbdillah.” Buyurdu: “Allah səni bu künyədə sabit saxlasın və səni müvəffəq etsin. Nə istəyirsən?” Öz-özümə: “Əgər bu görüşdən bu xeyir-duadan başqa bir şey əldə etməsəm də, elə bunun özü çoxlu xeyir deməkdir.” – deyə düşünərkən, ərz etdim: “Allahdan istəmişəm ki, sənin qəlbini mənə qarşı mehriban etsin, sənin elmindən məni bəhrələndirsin. Ümid edirəm ki, Allah-Taala duamı qəbul edəcəkdir.” Həzrət buyurdu:

یا أَبَا عَبْدِ اللهِ لَیسَ الْعِلْمُ بِالتَّعَلُّمِ إِنَّمَا هُوَ نُورٌ یقَعُ فِی قَلْبِ مَنْ یرِیدُ اللهُ تَبَارَک وَ تَعَالَی أَنْ یبْدِیهُ فَإِنْ أَرَدْتَ الْعِلْمَ فَاطْلُبْ أَوَّلًا مِنْ نَفْسِک حَقِیقَةَ الْعُبُودِیةِ وَ اطْلُبِ الْعِلْمَ بِاسْتِعْمَالِهِ وَ اسْتَفْهِمِ اللهَ یفَهِّمْک

“Ey Əba-Əbdillah! (Həqiqi) elm öyrənməklə hasil olmur. Elm bir nurdur ki, Allah hidayət etmək istədiyi bəndənin qəlbində yerləşdirir. Əgər elm istəyirsənsə, əvvəlcə qəlbində bəndəçiliyin həqiqətini yarat və elmi əməl vasitəsilə istə, Allahdan dərk etmə qabiliyyəti istə ki, sənə başa salsın.”

قُلْتُ یا شَرِیفُ فَقَالَ قُلْ یا أَبَا عَبْدِ اللهِ؛ قُلْتُ یا أَبَا عَبْدِ اللهِ، مَا حَقِیقَةُ الْعُبُودِیةِ؟ قَالَ ثَلَاثَةُ أَشْیاءَ: أَنْ لَا یرَی الْعَبْدُ لِنَفْسِهِ فِیمَا خَوَّلَهُ اللهُ إِلَیهِ مِلْکاً لِأَنَّ الْعَبِیدَ لَا یکونُ لَهُمْ مِلْک یرَوْنَ الْمَالَ مَالَ اللَّهِ یضَعُونَهُ حَیثُ أَمَرَهُمُ اللهُ تَعَالَی بِهِ؛ وَ لَا یدَبِّرُ الْعَبْدُ لِنَفْسِهِ تَدْبِیراً؛ وَ جُمْلَةُ اشْتِغَالِهِ فِیمَا أَمَرَهُ اللهُ تَعَالَی بِهِ وَ نَهَاهُ عَنْهُ؛ فَإِذَا لَمْ یرَ الْعَبْدُ لِنَفْسِهِ فِیمَا خَوَّلَهُ اللهُ تَعَالَی مِلْکاً هَانَ عَلَیهِ الْإِنْفَاقُ فِیمَا أَمَرَهُ اللهُ تَعَالَی أَنْ ینْفِقَ فِیهِ وَ إِذَا فَوَّضَ الْعَبْدُ تَدْبِیرَ نَفْسِهِ عَلَی مُدَبِّرِهِ هَانَ عَلَیهِ مَصَائِبُ الدُّنْیا وَ إِذَا اشْتَغَلَ الْعَبْدُ بِمَا أَمَرَهُ اللهُ تَعَالَی وَ نَهَاهُ لَا یتَفَرَّغُ مِنْهُمَا إِلَی الْمِرَاءِ وَ الْمُبَاهَاةِ مَعَ النَّاسِ فَإِذَا أَکرَمَ اللهُ الْعَبْدَ بِهَذِهِ الثَّلَاثِ هَانَ عَلَیهِ الدُّنْیا وَ إِبْلِیسُ وَ الْخَلْقُ وَ لَا یطْلُبُ الدُّنْیا تَکاثُراً وَ تَفَاخُراً وَ لَا یطْلُبُ عِنْدَ النَّاسِ عِزّاً وَ عُلُوّاً وَ لَا یدَعُ أَیامَهُ بَاطِلًا فَهَذَا أَوَّلُ دَرَجَةِ الْمُتَّقِینَ؛ قَالَ اللهُ تَعَالَی: «تِلْک الدَّارُ الْآخِرَةُ نَجْعَلُها لِلَّذِینَ لا یرِیدُونَ عُلُوًّا فِی الْأَرْضِ وَ لا فَساداً وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِینَ

Dedim: “Ey Şərif!” Buyurdu: Mənə “Əba-Əbdillah” de. Dedim: “Ey Əba-Əbdillah! Bəndəçiliyin həqiqəti nədir?” Buyurdu: “Bəndəçiliyin həqiqəti üç şeydədir: 1. Bəndə özünü Allahın ona əta etdiyi şeylərin maliki bilməsin. Çünki bəndələrin malı olmur, onlar bütün əmlaklarını Allahın malı hesab edir və Allahın buyurduğu yollarda sərf edirlər 2. Bəndə özü üçün tədbir tökməsin (və nəyin onun üçün yaxşı və nəyin pis olduğunu Allaha həvalə etsin). 3. Bəndə özünü Allahın əmr və qadağalarını yerinə yetirməyə məşğul etsin. Buna görə də, əgər bəndə, Allahın ona əta etdiklərinə qarşı özündə malikiyyət hiss etməsə, ona əta olunanları Allahın əmr etdiyi yerə sərf etməsi ona asan olar. Bəndə bütün işlərin tədbirini əsl tədbir sahibi olan Allaha tapşırarsa, dünyanın çətinliklərinə dözmək ona asan olar. Bütün zikri-fikri Allahın əmr və qadağan etdiyi işlərdə olan bəndənin, mal-dövlətini artırıb xalq qarşısında fəxr edib öyünməyə boş vaxtı qalmaz. Camaatın nəzərində izzət və üstünlük sayılan şeyləri istəməz. Dəyərli vaxtını batil və əbəs şeylərlə keçirməz. Bu, təqvanın ilk dərəcəsidir ki, Allah-Taala Qurani-Kərimdə buyurur: O axirət evidir ki, onu yer üzündə fitnə-fəsad üstünlük istəməyənlər üçün qərar vemişik. Xeyirli aqibət müttəqilər üçündür.”

قُلْتُ یا أَبَا عَبْدِ اللهِ أَوْصِنِی. فَقَالَ أُوصِیک بِتِسْعَةِ أَشْیاءَ، فَإِنَّهَا وَصِیتِی لِمُرِیدِی الطَّرِیقِ إِلَی اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ اللهَ أَسْأَلُ أَنْ یوَفِّقَک لِاسْتِعْمَالِهِ؛ ثَلَاثَةٌ مِنْهَا فِی رِیاضَةِ النَّفْسِ وَ ثَلَاثَةٌ مِنْهَا فِی الْحِلْمِ وَ ثَلَاثَةٌ مِنْهَا فِی الْعِلْمِ. فَاحْفَظْهَا وَ إِیاک وَ التَّهَاوُنَ بِهَا قَالَ عُنْوَانُ فَفَرَّغْتُ قَلْبِی لَهُ.

Ərz etdim: “Ey Əba-Əbdillah! Mənə tövsiyə buyur.”

Həzrət buyurdu: “Sənə doqquz şeyi tövsiyə edirəm. Bu, haqq yolunu keçmək istəyən bütün insanlar üçün mənim tövsiyəmdir. Allahdan istəyirəm ki, bunlara əməl etmək üçün səni müvəffəq etsin. Bu tövsiyələrdən üçü nəfsin tərbiyəsi, üçü səbir və dözüm, üçü də elm barəsindədir. Bunları yadında saxla və məbada bunlara əməl etməkdə səhlənkarlığa yol verəsən!”

Ünvan Bəsri deyir: “Bütün diqqətimi Həzrətin (ə) sözlərinə yönəltdim.” O həzrət buyurdu:

أَمَّا اللَّوَاتِی فِی الرِّیاضَةِ: فَإِیاک أَنْ تَأْکلَ مَا لَا تَشْتَهِیهِ فَإِنَّهُ یورِثُ الْحِمَاقَةَ وَ الْبَلَهَ وَ لَا تَأْکلْ إِلَّا عِنْدَ الْجُوعِ وَ إِذَا أَکلْتَ فَکلْ حَلَالًا وَ سَمِّ اللهَ وَ اذْکرْ حَدِیثَ الرَّسُولِ: «مَا مَلَأَ آدَمِی وِعَاءً شَرّاً مِنْ بَطْنِهِ فَإِنْ کانَ لَا بُدَّ فَثُلُثٌ لِطَعَامِهِ وَ ثُلُثٌ لِشَرَابِهِ وَ ثُلُثٌ لِنَفَسِهِ»؛

“Nəfsin tərbiyəsi ilə bağlı 3 tövsiyəm bunlardır: 1. Məbada iştahan çəkmədiyi şeyi yeyəsən! Bu, axmaqlıq gətirər. 2. Acmamış yemə! 3. Halal ye və yeyərkən Allahın adı ilə başla! Sonra Peyğəmbərin (s) hədisini yadına sal: “İnsan hec bir qabı qarnından pis doldurmamışdır. Odur ki, əgər yeməyə ehtiyacı varsa, qarnının üçdə birini yemək üçün, üçdə birini su üçün və üçdə birini də nəfəs almaq üçün saxlamalıdır.”

وَ أَمَّا اللَّوَاتِی فِی الْحِلْمِ: فَمَنْ قَالَ لَک إِنْ قُلْتَ وَاحِدَةً سَمِعْتَ عَشْراً- فَقُلْ إِنْ قُلْتَ عَشْراً لَمْ تَسْمَعْ وَاحِدَةً وَ مَنْ شَتَمَک فَقُلْ إِنْ کنْتَ صَادِقاً فِیمَا تَقُولُ- فَاللَّهَ أَسْأَلُ أَنْ یغْفِرَهَا لِی وَ إِنْ کنْتَ کاذِباً فِیمَا تَقُولُ فَاللهَ أَسْأَلُ أَنْ یغْفِرَهَا لَک وَ مَنْ وَعَدَک بِالْجَفَاءِ فَعِدْهُ بِالنَّصِیحَةِ وَ الدُّعَاءِ؛

Səbirlə bağlı tövsiyələrim bunlardır: 1. Əgər bir nəfər sənə desə ki, bir söz desən, on bərabərini eşidərsən, ona de: əgər onunu desən, birini də eşitməzsən. 2. Əgər kimsə sənə nalayiq söz desə, cavabında de: əgər düz deyirsənsə, Allahdan istəyirəm ki, məni bağışlasın, yox, əgər yalan deyirsənsə, Allahdan istəyirəm ki, səni bağışlasın. 3. Əgər kimsə səni söyüşlə hədələsə, sən ona nəsihət və dua vədəsi ver.

وَ أَمَّا اللَّوَاتِی فِی الْعِلْمِ: فَاسْأَلِ الْعُلَمَاءَ مَا جَهِلْتَ وَ إِیاک أَنْ تَسْأَلَهُمْ تَعَنُّتاً وَ تَجْرِبَةً وَ إِیاک أَنْ تَعْمَلَ بِرَأْیک شَیئاً وَ خُذْ بِالاحْتِیاطِ فِی جَمِیعِ مَا تَجِدُ إِلَیهِ سَبِیلًا وَ اهْرُبْ مِنَ الْفُتْیا هَرَبَک مِنَ الْأَسَدِ وَ لَا تَجْعَلْ رَقَبَتَک لِلنَّاسِ جِسْراً.

Elmlə bağlı tövsiyələrim isə bunlardır: 1. Bilmədiyin hər bir şeyi alimlərdən soruş. Amma ehtiyatlı ol ki, sənin sualların onları sınaqdan keçirmək və onlara əziyyət vermək məqsədi daşımasın. 2. Şəxsi rəyinə əməl etməkdən ciddi şəkildə uzaq ol və bacardığın qədər ehtiyatı əldən vermə. 3. Yırtıcı şirdən qaçdığın kimi, şəxsi rəy əsasında (şəri dəlili olmadan) fətva verməkdən də qaç. Öz boynunu camaatın keçəcəyi körpü qərar vermə.” (“Biharul-ənvar”, c.1, səh.224; “Mişkatul-ənvar”, səh.326.)

Maide.az – Maarif bölümü

Google+ WhatsApp ok.ru