Merac hədisində Allah-Taala Peyğəmbəri-Əkrəmdən (s) belə soruşur:

يا اَحْمَدُ؛ هَلْ تَدْرى اَىُّ عَيْش اَهْنَئُ وَ اَىُّ حَياة اَبْقى؟

“Ey Əhməd, bilirsənmi hansı həyat daha dadlı, daha davamlıdır?”

Peyğəmbəri-Əkrəm (s) ərz edir:

اَللّهُمَّ لا

“Pərvərdigara, bilmirəm?”

Peyğəmbəri-Əkrəmin (s) mənfi cavabı onun bəndəlik məqamına əsaslanır. Çünki o Həzrət başqalarına öyrədir ki, ilahi övliyaların bütün bilikləri Allahdandır.

Hədisin bu hissəsində Allah-Taalanın Peyğəmbəri-Əkrəmə (s) ünvanladığı sual iki hissədən ibarətdir:

1. Hansı həyat şirin və dadlıdır?

2. Hansı həyat davamlıdır?

İnsanın həm xoş, həm də davamlı səadət və xoşbəxtlik sorağında olması sualın fəlsəfəsini təşkil edir. İnsan fitrətən həm ləzzət, həm də davamlı ləzzət sorağındadır. Peyğəmbəri-Əkrəm (s) ona ünvanlanmış sualın cavabını bilmədiyini izhar etdikdən sonra Allah-Taala buyurur:

اَمَّا الْعَيْشُ الْهَنئُ فَهُوَ الَّذى لا يَفْتُرُ صاحِبُهُ عَنْ ذِكْرِى وَ لا يَنْسى نِعْمَتى وَ لا يَجْهَلُ حَقّى، يَطْلُبُ رِضاىَ لَيْلَهُ وَ نَهارَه

“O insanın həyatı şirindir ki, Mənim zikrimdən qəflətdə olmasın, nemətlərimi unutmasın, Mənim haqqımda xəbərsiz olmasın, gecə-gündüz Mənim razılığımı axtarsın.”

Bu deyilənləri bir bəndə olaraq qəbul edə bilərik. Amma belə sual yaranır ki, şirin həyatın Allah zikri ilə nə əlaqəsi var? Sualın cavabında qeyd etməliyik ki, insan ehtiyaclı varlıq olduğunu fitrətən hiss edir. Demək, xoşbəxt olmaq istəyən ehtiyaclı varlıq ehtiyacsız bir varlığa bağlanmalıdır ki, səadətə çata bilsin. Bu deyilənləri fitri şəkildə dərk edə bilərik, amma yüksək mərifətə sahib olan insanlar, xüsusilə də övliyalar bunu üstün bir şəkildə anlayırlar.

Adi insanlar ehtiyaclı olduqlarını fitrətən anlayırlar. Amma bu ehtiyacların ödənilməsi üçün hara üz tutulması mühüm məsələdir. İnsan onun bütün ehtiyaclarını tam şəkildə ödəyəcək varlıq tapdıqda rahatlaşır. Onun gələcəklə bağlı bütün nigarançılıqları aradan qalxır. Əks-təqdirdə, insana üzücü iztirab hakim olur. Qurani-Kərimdə buyurulur:

اَلا بِذِكْرِاللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوب

“Agah olun ki, qəlblər yalnız Allahı zikr etməklə aramlıq tapır.” (“Rəd/28.”)

Bəziləri elə düşünürlər ki, elə bir dəfə “Lə iləhə illəllah” – deməklə qəlb aramlıq tapacaq. Amma Allah zikri o zaman təsirli olur ki, insanın diqqəti tam şəkildə Allaha yönəlmiş olsun. Bəli, həyatı şirinləşdirən ilkin səbəb Allahın zikdir. Hədisin növbəti hissəsində Allah-Taala davamlı həyatın xüsusiyyətlərini zikr edir:

وَ اَمّا الْحَيوةُ الْباقِيَةُ فَهِىَ الَّتى يَعْمَلُ [صا حِبُها] لِنَفْسِهِ حَتّى تَهُونَ عَلَيْهِ الدُّنْيا وَ تَصْغُرَ فى عَيْنَيْهِ وَ تَعْظُمَ الاْخِرَةُ عِنْدَه

“O insan davamlı həyata malikdir ki, dünyanı gözündə kiçildəcək, axirəti isə əzəmətli göstərəcək şəkildə əməl etsin.”

İmam Əli (ə) buyurur:

انَ لى فيما مَضى اَخٌ فىِ اللّهِ وَ كانَ يُعَظِّمُهُ فى عَيْنى صِغَرُ الدُّنْيا فى عَيْنِه

“Ötən vaxtlarda, ilahi dəyərlər əsasında qardaş olduğum bir dost vardı. (Ola bilsin ki, o Həzrət, Əbuzər Qifarini nəzərdə tutur.) Dünyanı kiçik sayması onu mənim nəzərimdə böyütmüşdü.” (“Nəhcül-bəlağə”, Feyzül-İslam, səh.1225, qısa kəlamlar 281.)

İmam Əlinin (ə) nəzərində o insan böyükdür ki, dünya onun nəzərində kiçikdir. Yəni dünyanı axirətlə müqayisədə əhəmiyyətsiz olduğunu anlamaq böyük insanlara xas xüsusiyyətdir. Əlbəttə ki, dünya və axirəti müqayisə etmək kifayət deyil, insan çalışıb elə bir mərtəbəyə çatmalıdır ki, ilahi əmrlərin icrası ona çətin gəlməsin. Belə məqama çatan insan seçim qarşısında qaldıqda, Allahın üstün tutduğu işi tərəddüd etmədən üstün tutur.

Hədisin davamında oxuyuruq:

وَ يُؤْثِرَ هَواىَ عَلى هَواهُ وَ يَبْتَغى مَرْضاتى وَ يُعَظِّمَ حَقَّ عَظَمَتى وَ يَذْكُرَ عِلْمى بِهِ وَ يُراقِبَنى بِاللَّيْلِ وَ النَّهارِ عِنْدَ كُلِّ سَيِّئَة وَ مَعْصيَة

“Mənim istəyimi öz istəyindən üstün tutur, Mənim razılığıma üstünlük verir, haqqımı böyük sayır, unutmur ki, Mən onun bütün əməllərini görürəm və gecə-gündüz günah və pisliklərdən çəkinməyə çalşır.”

Bu deyilənlərlə yanaşı, insan öz qəlbini də günah fikirlərdən qorumalıdır. Hədisin davamında buyurulur:

وَ يُنْقِّىَ قَلْبَهُ عَنْ كُلِّ ما اَكْرَه

“Qəlbini Mənim xoşlamadığın fikirlərdən pak et.”

Mərhum Seyid Mürtəza qardaşı Seyid Rəziyə deyir: “Yaxşı olar ki, günah etməmiş şəxs pişnamaz olsun.” Seyid Rəzi də qardaşının cavabında deyir: “Yaxşı olar ki, günah fikrinə düşməmiş insan pişnamaz olsun.”

Merac hədisinin davamında buyurulur:

و يُبْغِضَ الشِّيْطانَ وَ وَساوِسَهُو لا يَجْعَلَ لاِبْليسَ عَلى قَلْبِهِ سُلْطاناً وَ سَبيلا

“Mömin insan şeytan və onun vəsvəsələrini düşmən tutur, İblis üçün qəlbinə və düşüncəsinə nüfuz yolu saxlamır.” (“İrşadul-qulub”, Deyləmi, 1-ci cild, səh.199-206.)

Bəli, mömin insan şeytanın ona hücuma keçdiyini hiss etdiyi vaxt mübarizə aparır, düşüncəsini və qəlbini onun vəsvəsəsindən qoruyur. Mömin üçün şeytani düşüncələr də günah kimi həzər qılınası işdir.

Maide.Az