Allah-Taala Qurani-Kərimin “Bəqərə” surəsinin 124-cü ayəsində buyurur:

وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِن ذُرِّيَّتِي قَالَ لاَ يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ

“(Yadına sal) o zaman ki, İbrahimin Rəbbi onu müxtəlif kəlmələrlə imtahana çəkdi və o, sınaqların öhdəsindən yaxşı gəldi.” Allah ona buyurdu: “Mən səni xalqa imam və rəhbər qərar verdim.” İbrahim dedi: “Mənim övladlarımdan da (imamlar qərar ver).” Allah buyurdu: “Mənim əhdim zalımlara çatmaz (sənin yalnız pak və məsum övladların bu məqama layiqdir).”

Peyğəmbərlər arasında həzrət İbrahimin (ə) xüsusi yeri və məqamı vardır. Bu böyük şəxsin adı Qurani-Kərimin iyirmi beş surəsində 69 dəfə çəkilmişdir. O da İslam Peyğəmbəri (s) kimi bəşəriyyət üçün nümunə olaraq xatırlanır. Bəzi ayələrdə onun adı seçilmişlər, salehlər, siddiqlər, səbirlilər, vəfalılarla bir cərgədə çəkilir. Allah bu böyük peyğəmbəri yüksək qiymətləndirərək onun haqqında xüsusi təbirlər işlədir. Hətta həccin sirlərindən biri kimi, həzrət İbrahimin (ə) xatirəsinin yad edilməsi bəyan olunur. Bu ilahi insan müxtəlif məqamlarda azğınlıq, şirklə mübarizə aparır. Ulduzpərəstlər və aypərəstlər qarşısında gətirdiyi dəlillər, bütpərəstliklə apardığı mübarizə, öz məntiqi ilə Nəmrudu susdurması, bir çox sınaqlardan alnıaçıq çıxması bu şəxsi ideala çevirir və Allah onu imamət məqamına təyin edir.

Quranda 20 dəfəyə yaxın sınaq və imtahan məsələləri bəyan olunmuşdur və bu, ilahi sünnələrdəndir. İlahi sınağın məqsədi nədir? İmtahan Allahın agah olması üçün deyil. Çünki O, əvvəlcədən hər şeyi bilir. Uyğun sınaqlarda məqsəd insanın gizli istedadlarının zühuru, onun təlaş və əməlidir. Bir iş görməyən insan dəyərləndirilə də bilməz.

Bəs sınaq vasitələri nədir?

Dünyanın acılıqları və şirinlikləri imtahan vasitəsidir. İnsanlar bəzən çətinliklərlə, bəzən isə rifahla sınağa çəkilir. Bütün insanların, hətta peyğəmbərlərin imtahana çəkilməsi qətidir. Bu sınaq və imtahanlar bəşəriyyətin inkişafı və tərbiyəsi üçündür.

İbrahim (ə) hər bir çətinlikdən çıxmaqla yeni bir məqama çatırdı. O ilk mərhələdə “Əbdullah” (Allah bəndəsi) oldu. Sonra “Nəbiyyullah” (Allahın nəbisi) məqamına ucaldı. Daha sonra “Rəsulullah” (Allahın Rəsulu) və “Xəlilullah” (Allahın dostu) adları, nəhayətdə isə, imamət və rəhbərlik məqamı ona nəsib oldu. (“Kafi”, c.1, səh.175.)

Ayədəki “Kəlimat” (kəlmələr) sözü ağır imtahana işarədir. Həzrət İbrahim (ə) bütün bu imtahanlardan qalib çıxdı. Vəzifəsinin icrasında ona nə əmisi, nə həyat yoldaşı, nə də övladları mane ola bildilər. İbrahim (ə) əmisi Azərin himayəsində olsa da, onun və cəmiyyətin bütpərəstliyinə qarşı mübarizəyə qalxdı. O, böyük fədakarlıqlar göstərərək “tarixin misilsiz bütsındıranı” məqamına ucaldı. Allahından öz zövcəsini və övladını Məkkə səhrasında tənha qoymaq əmri aldıqda, böyük eşqlə bu işi yerinə yetirib ailəsini Allaha tapşırdı. Övladı İsmaili zibh etmək əmri gəldikdə, Allahın razılığını öz könül istəklərindən yuxarı tutdu və bıçağı doğma övladının boğazına qoydu. Amma həmin vaxt nida gəldi ki, məqsəd İsmailin öldürülməsi yox, İbrahimin imtahana çəkilməsidir.

Həzrət İbrahim (ə) imamət məqamını öz nəsli üçün də istədi. Cavab gəldi: Bu məqam elə bir əhddir ki, Allah hər kəsi layiq bilib ona əta etmir. İbrahimə (ə) bildirildi ki, onun nəslindən yalnız ləyaqətli olanlar bu məqama çatacaq. İslam Peyğəmbəri (s) də İbrahimin (ə) nəslindən idi və həmin məqama çatdı. Amma ən kiçik günaha yol verənlər belə bir məqama layiq görülmədilər.

İbrahim (ə) yeganə peyğəmbərdir ki, həm yəhudilər, həm məsihilər özlərini onun ardıcılı sayırlar. Bu ayədə onun yüksək məqamı qeyd olunmaqla, bilavasitə hamıya anladılır ki, İbrahimi həqiqətən qəbul edənlər şirkdən əl çəkib ilahi əmrlərə təslim olmalıdırlar.

Bu ayə şiə etiqadının istinad etdiyi ayələrdəndir. İmam məsum olmalıdır və zülmə yol verən şəxs bu məqama çatmayacaq.

Bu ayədə imamət məqamı “əhd” adlandırılmışdır. “Bəqərə” surəsinin 40-cı ayəsində bildirilir ki, Allah təyin etdiyi imama itaət edənlərə əvvəlcədən vəd etdiyi yardımı çatdıracaq.

BİLDİRİŞLƏR

1. Peyğəmbərlər də ilahi sınağa çəkilir.

2. İnsanı hər hansı məqama təyin etməzdən qabaq onu sınağa çəkmək lazımdır.

3. İmamət vərəsəliklə çatmır. Bu, bir ləyaqətdir. Uyğun ləyaqət ilahi imtahanlardan üzüağ çıxmaqla sübut olunur.

4. Məqam və məsuliyyətlər hansısa mərhələlərdə müvəffəqiyyətdən sonra tədrici olaraq həvalə olunmalıdır.

5. İmamət çox geniş ilahi məqamlardandır. İmam, hökmən, Allah tərəfindən təyin olunmalıdır.

6. İmamət ilahi əhddir. Allahla xalq arasında bu əhd həmişə olmalıdır.

7. Rəhbər üçün ən mühüm şərt ədalət və müsbət keçmişdir. Keçmişdə şirk və zülmə yol vermiş insan rəhbərlik məqamına layiq deyil. (“Təfsiri-nur”, Ustad Möhsin Qəraəti, 1-ci cild, “Bəqərə” surəsi, 124-cü ayənin təfsiri.)

Maide.az