İlahi sevgidən məhrum israfcıl

Qədir Məmmədov

İlahi sevgidən məhrum israfcıl


Qurani-Kərimdə təkid olunan mövzulardan biri də israfdır. “İsraf” sözü müxtəlif ibarələrlə 23 ayədə işlənmişdir və çox geniş məfhum daşıyır. Sadə sözlə desək, israf həddi aşmaq, əndazədən çıxmaq və normadan kənarlaşmaq anlamındadır. Onun kökünə diqqət yetirdikdə, incə və zərif məqamlarla rastlaşırıq. “İsraf” “sürəfə” sözündən alınmış və ərəb dilində ağacqurduna deyilir. İçində qurd olan ağac kənardan nə qədər təravətli və ürəkaçan görünsə də, içi bir o qədər çürük və xarabdır. Zaman keçdikcə, onun fəsadları üzə çıxır və günbəgün onun solğunluğu va təravətinin aradan qalxmasına səbəb olur. Cəmiyyət arasında baş verən israfçılıq da həmin cəmiyyətin solğunluğu və süqutu ilə nəticələnəcəkdir. Beləliklə, hər bir sahədə normadan kənara çıxmaq, həddi aşmaq və cəmiyyətdə fəsadın yayılmasına səbəb olan hər bir iş israf hesab olunur. Amma bu söz insanlar arasında daha çox iqtisadi məsələlərdə işləndiyi üçün onun digər mənaları barədə ya az danışılıb, ya da ümumiyyətlə danışılmayıb. Halbuki müqəddəs Quran ədəbiyyatında israf sözü bir çox sahələri əhatə edir ki, burada onlardan bəzisini şərh etməyi lazım bilirik:

 

1. İNAM VƏ ƏQİDƏDƏ İSRAF

Bəzi ayələrdə şirk, küfr, ilahi peyğəmbərləri danmaq, tövhid inancından sapmaq, ilahi ayələri inkar etmək və digər dini mövzularda həqiqətlə əlaqəsi olmayan iddialar irəli sürmək israf olaraq göstərilir. Quran nöqteyi-nəzərindən varlığa bu cür baxış normadan çıxmaq və həddi aşmaq hesab olunur. Elə bu səbəbdən də, bu xislətə sahib olan insanların müxtəlif ayələrdə məzəmmət olunduğunu müşahidə edirik. Misal üçün, “Qafir” surəsinin 34-cü ayəsində nübüvvəti inkar edənlərin israfcıl olduğu buyurulur:

كَذَٰلِكَ يُضِلُّ اللَّهُ مَنْ هُوَ مُسْرِفٌ مُّرْتَابٌ

“.....Allah (küfr etməklə) həddi aşan, şəkk içində olan kimsəni belə yoldan azdırar!

 

“Yasin” surəsinin 19-cu ayəsində Allah tərəfindən göndərilən iki peyğəmbər onlarla müxalif olan, onları qətl və işgəncə ilə hədələyən tayfanı israfcıl adlandırır:

بَلْ أَنتُمْ قَوْمٌ مُّسْرِفُونَ

“...Xeyr, siz (günah etməkdə) həddi aşan bir camaatsınız!”

 

Qurani-Kərimdə həddini aşaraq allahlıq iddiası edən Firon israfcıl adlandırılır. “Yunus” surəsinin 83-cü ayəsində Fironun etiqadi baxımdan israfcıl olduğu haqda belə buyurulur:

وَإِنَّ فِرْعَوْنَ لَعَالٍ فِي الأَرْضِ وَإِنَّهُ لَمِنَ الْمُسْرِفِينَ

...Firon o yerdə hakim idi. O, (küfr və azğınlıq etməkdə) həddi aşmışdı.

 

Şübhəsiz, uyğun ayələrdə işlənən israf sözündə, əsasən, etiqadi azğınlıq nəzərdə tutulur.

 

2. ƏXLAQİ İSRAFÇILIQ

Günaha aludə və maddiyyata qərq olaraq Allahla əlaqəni kəsən insanın haqq yoldan çıxması danılmaz bir məsələdir. Odur ki, hər bir kəsin Allaha qarşı üsyankarlığı və günaha batmaqla özünə pislik etməsi də israfdır. Günaha qərq olan insan öz nəfsinə zülm etməklə yanaşı, ilahi hədləri aşır və onun sərhədlərini pozur. “Zümər” surəsinin 53-cü ayəsində belə buyurulur:

قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا....

(Ya Peyğəmbər! Mənim bəndələrimə) de: “Ey Mənim (günah törətməklə) özlərinə zülm etməkdə həddi aşmış bəndələrim! Allahın rəhmindən ümidinizi üzməyin. Allah (tövbə etdikdə) bütün günahları bağışlayar. Həqiqətən, O bağışlayandır, rəhm edəndir!

“Yunus” surəsinin 12-ci ayəsində çirkin əməllərinin gözəl olduğunu düşünənlər də israfcıl adlandırılırlar. Həmin ayədə buyurulur:

كَذَلِكَ زُيِّنَ لِلْمُسْرِفِينَ مَا كَانُواْ يَعْمَلُونَ

...İsraf edib həddi aşanlara etdikləri əməllər beləcə zinətləndirilmişdir.

 

Həmçinin cinsi sahədə baş qaldırmış inhiraf və azğınlıqlar da Qurani-Kərimdə israf adlanır. “Əraf” surəsinin 81-ci ayəsində qadınlardan üz çevirib, öz həmcinslərinə rəğbət göstərən Lut peyğəmbərin qövmü israfcıl adlandırılır və buyurulur:

إِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الرِّجَالَ شَهْوَةً مِّن دُونِ النِّسَاء بَلْ أَنتُمْ قَوْمٌ مُّسْرِفُونَ

Siz qadınları atıb şəhvətlə kişilərin üstünə gəlirsiniz. Siz, doğrudan da, həddi aşmış bir tayfasınız!”

 

3. İCTİMAİ İSRAFÇILIQ

Cəmiyyətdə özbaşınalıq, zülm, haqsızlıq, hegemonluq, istismar və bu kimi yer üzündə baş verən fəsadlar, əslində, böyük israfçılıq və israfçılığın ən bariz nümunələridir. Qurani-Kərimin “Maidə” surəsinin 30-31-ci ayələrində yer üzünün ilk fəsad törədən insanı olan Qabilin öz qardaşı Habili qətlə yetirməsi haqda söz açıldıqdan sonra, həmin surənin 32-ci ayəsində İsrail övladlarını günahsız insanların qanını tökməkdən və yer üzündə fəsad törətməkdən çəkindirilir və onların bu kimi işləri, başqa sözlə, ictimai azğınlıqları israfçılıq adlandırılır. Həmin ayədə buyurulur:

مِنْ أَجْلِ ذَلِكَ كَتَبْنَا عَلَى بَنِي إِسْرَائِيلَ أَنَّهُ مَن قَتَلَ نَفْسًا بِغَيْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ فِي الأَرْضِ فَكَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِيعًا وَمَنْ أَحْيَاهَا فَكَأَنَّمَا أَحْيَا النَّاسَ جَمِيعًا وَلَقَدْ جَاء تْهُمْ رُسُلُنَا بِالبَيِّنَاتِ ثُمَّ إِنَّ كَثِيرًا مِّنْهُم بَعْدَ ذَلِكَ فِي الأَرْضِ لَمُسْرِفُونَ

Buna görə də, İsrail oğullarına (Tövratda) yazıb hökm etdik ki, hər kəs bir kimsəni öldürməmiş və yer üzündə fitnə-fəsad törətməmiş bir şəxsi öldürsə, o, bütün insanları öldürmüş kimi olur. Hər kəs belə bir kimsəni diriltsə (ölümdən qurtarsa), o, bütün insanları diriltmiş kimi olur. Bizim peyğəmbərlərimiz onlara (İsrail övladlarına) açıq möcüzələr gətirmişdilər. Bundan (bu möcüzələrdən) sonra da onların bir çoxu yer üzündə (küfr, qətl və cinayət etməklə) həddi aşdılar.

Ümumiyyətlə, Quran məntiqinə əsasən, yer üzündə fəsadın yaranmasına səbəb olan hər bir kəs israfcıl adlanır. “Şüəra” surəsinin 151-152-ci ayələrində yer üzündə fəsad törədən insanların israfcıl olduğu buyurulur və onlara itaət qadağan edilir:

وَلَا تُطِيعُوا أَمْرَ الْمُسْرِفِينَ. الَّذِينَ يُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ وَلَا يُصْلِحُونَ

(Günah etməklə) həddi aşanların əmrinə tabe olmayın! O kəslər ki, yer üzündə fitnə-fəsad törədər və (pis işlərdən, günah əməllərdən əl çəkib özlərini) islah etməzlər!

 

4. İQTİSADİ İSRAFÇILIQ

Bəzi ayələrdə də iqtisadi israfçılıqdan söz açılır. Belə ki, həmin ayələrdə maddi imkanlardan düzgün istifadə etməmək və yaxud istifadə zamanı normaları aşmaq israfçılıq hesab olunur. Misal olaraq, “Əraf” surəsinin 31-ci ayəsində belə buyurulur:

يَا بَنِي آدَمَ خُذُواْ زِينَتَكُمْ عِندَ كُلِّ مَسْجِدٍ وكُلُواْ وَاشْرَبُواْ وَلاَ تُسْرِفُواْ إِنَّهُ لاَ يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ

Ey Adəm oğulları! Hər bir ibadət vaxtı gözəl libaslarınızı geyinin, yeyin-için, lakin israf etməyin, çünki (Allah) israf edənləri sevməz!

Qeyd olunan ayələrə diqqət yetirdikdə, israfçılığın ağır nəticələrinin şahidi oluruq. Nəticə etibarilə burada ən önəmli məsələ, israfcıl insanın Allah sevgisindən məhrum olmasıdır. İlahi sevgidən uzaq düşən insan isə böyük Yaradanın qəzəbinə tuş gəlməyə məhkumdur. Gəlin varlığın ən şirin neməti olan ilahi sevgidən özümüzü məhrum etməyək!

Google+ WhatsApp ok.ru