DƏSTƏMAZIN HÖKMLƏRİ
DƏSTƏMAZ ALMAĞIN QAYDASI
SUAL 13: Qurani-Kərimdə dəstəmaz haqda ayə vardırmı? Dəstəmazın mənası nədir və onun alınma qaydası necədir?
CAVAB: Qurani-Kərimin “Maidə” surəsinin 6-cı ayəsində dəstəmaz haqda belə buyurulur:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ إِذَا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلاةِ فاغْسِلُواْ وُجُوهَكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ وَامْسَحُواْ بِرُؤُوسِكُمْ وَأَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَينِ...
“Ey iman gətirənlər, namaza durarkən üzlərinizi və dirsəklərlə birlikdə əllərinizi yuyun, başınıza və iki ayaqlarınızın üzərinə hər iki ayağınızın üstündəki qabarıq yerə qədər məsh edin...”
Dəstəmaza ərəbcə “vuzu” deyilir və paklamaq, təmizləmək mənasını ifadə edir. Fiqh (şəriət) leksikonunda isə “xüsusi yumaq tərzi”nə deyilir, başqa sözlə, dəstəmaz üz və əlləri yumaqdan, başın qabaq hissəsi və ayaqlara məsh çəkməkdən ibarətdir və bunu iki cür yerinə yetirmək mümkündür: 1. Tərtibi; 2. İrtimasi.
“Tərtibi dəstəmaz” belə alınır: “Qürbətən iləllah” (Allahın əmrinə itaət) məqsədilə, əvvəlcə üzü alının yuxarı hissəsindən, yəni tük bitən hissədən çənənin qurtaracağınadək yumaq lazımdır. Sonra sağ qol dirsəkdən barmaqların ucunadək, sonra isə sol qol eyni qayda ilə yuyulur. Qollar yuyulduqdan sonra əldə qalmış dəstəmaz suyu ilə başın qabaq hissəsinə məsh çəkilir. (Yaxşı olar ki, məsh yuxarıdan aşağıya çəkilsin.) Ondan sonra ayaqlara barmaqların başından ayağın dik hissəsinə qədər məsh çəkilir.”
İnsanın üzü və əllərini dəstəmaz məqsədi ilə suya batırmasına isə “irtimasi dəstəmaz” deyilir. İrtimasi dəstəmazda da üzü və qolları yuxarıdan aşağıya yumaq (dəstəmaz niyyəti etdikdən sonra üzü alın hissədən, qolları dirsəkdən başlayaraq suya batırmaq) lazımdır. Ondan sonra başa və ayaqlara (“tərtibi dəstəmaz”da qeyd edildiyi kimi) məsh çəkilir.
Bəzi əməlləri yerinə yetirmək (məsələn, gündəlik vacib namazlar) üçün dəstəmaz almaq vacib, bəzi əməllər (dua oxumaq, Quran tilavət etmək, meyit namazı qılmaq, daim təharətli qalmaq və s.) üçün isə müstəhəbdir.
(Mərcəi-təqlidlərin “Tozihul-məsail” və “İstiftaat” kitabları, “Dəstəmazın hökmləri” bölümü.)
Xatırladaq ki, şəri-dini suallara cavablar gənclər və ali məktəb tələbləri tərəfindən irəli sürülüb, 10 mərcəi-təqlidin fətvası əsasında hazırlanıb və əziz oxuculara təqdim olunur. Bu araşdırmanın tənzimlənməsində aşağıdakı nöqtələr diqqət mərkəzində saxlanılır: